Aralar mendia

Aralar mendilerroa
Aralar 208km2-ko mendilerro handi bat da, Nafarroako ipar-mendebaldean eta Guipuzkoako hego-mendebaldean hedatzen dena. San Migel Santutegira igotzeko, Uharte Arakiletik autoz joan daiteke (hormigoizko baso-pista).

Mendilerroa mendi-ibilien zaleentzat paradisua da: belardiak eta pagadiak espazio harritsuekin konbinatzen dira, gure mendigune karstikoaren berezkoak. Hortik igarotzen da GR 20, trikuharrien ibilbidea, zailtasun-maila desberdinetako borda eta bidezidorrena.
Teodosio GoƱikoaren kondairak, jentilak eta Mari jainkosa apur bat errealagoak bihur daitezke mendilerroko haitzulo, leize eta trikuharrien artean paseatuz.

Aralar mendilerro sakratua da euskaldunontzat, bere trikuharri ugarien harrizko harlauza erraldoien azpian gure arbasoak lurperatuta baitaude. Neolitikoko artzainek mendi hauek Europako kontzentrazio megalitiko handieneko guneetako bat bihurtu zituzten.

Mitologiak dioenez, lehen biztanle haiek, jentilek, Aralarko mendi horietatik erromatar armadaren hurbiltasuna ikusi zutenean, beren garaia, gizaki berdinena eta unibertsoarekin harmonian zegoena, amaitua zela ebatzi zuten. Ondoren, Jentilarriko domenaren azpian ezkutatu ziren, heriotza noiz iritsiko zain.

Megalito horietako batetik sortzen den beste istorio bat Erroldanen Arriyako menhirrarena da, Ata haranean dagoen harri bertikal handi bat. Batzuek menhirra dela uste dute antropomorfikoa dirudielako, hileta-estatua eta Euskal Herriko disko-formako hilarrien kate ebolutiboko lehen katebegitzat hartua izan delako.